Verslag excursie: Verdienmodellen in Agroforestry 16 augustus 2022

Agroforestry biedt ecologisch gezien veel voordelen, zoals een bijdrage aan de biodiversiteit en bodemgezondheid. Maar kan het economisch ook uit? De aanplant en het onderhoud van een agroforestry systeem brengt in het begin aardig wat investeringskosten met zich mee, terwijl de productie van noten en fruit nog even op zich laat wachten. Op de Hanne Hoeve in Westerhoven (Noord Brabant) laten Jan en Hanne zien dat er markt is voor walnoten, en dat de bomen bijdragen aan het welzijn van hun koeien en aan de waterhuishouding. Op 16 augustus 2022 gingen we vanuit het project Duurzame Landbouw met Natuur met een groep geïnteresseerden langs bij Jan en Hanne, om te zien hoe zij denken over een verdienmodel achter agroforestry. Hieronder lees je een bondig verslag van deze excursie.

Wat is agroforestry?

Agroforestry is een landbouwsysteem waarbij houtige gewassen (denk bomen en struiken) worden gecombineerd met akkerbouw of veeteelt. Dit kan variëren van rijen met bomen langs perceelranden of als productieve houtige akkerrand, tot boomstroken van meerdere lagen en soorten wat meer neigt richting een voedselbos. Het combineren van bomen met landbouw op hetzelfde perceel is een goede manier is om natuur te integreren op landbouwgrond. Bomen leveren een positieve bijdrage aan de waterhuishouding en het bodemleven, geven beschutting voor vee en dragen bij aan de biodiversiteit, wat weer ten goede komt aan de  biologische en economische weerbaarheid van het boerenbedrijf.

Hanne Hoeve

Jan en Hanne hebben in 2015 het voormalige melkveebedrijf van Hanne's vader overgenomen. In 2019 hebben ze hier op 2 hectare grond een agroforestry systeem opgezet.  Hiermee willen ze laten zien dat agroforestry een goed alternatief is om op een duurzame manier landbouw te bedrijven. Onder de walnotenbomen op hun bedrijf grazen Blond d’Aquitaine koeien. Op iedere hectare zijn 50 bomen geplant. Deze keuze is destijds gemaakt met regelgeving over bomen op landbouwgrond in hun achterhoofd: als ze wisten dat walnotenbomen hiervan uitgezonderd waren, hadden ze er meer geplant. Onder de bomen is luzerne en rode klaver geplant, wat het bodemleven verbetert. De boomstroken zijn afgezet met elektrisch schokdraad, zodat de koeien de stroken niet kunnen verstoren. Als de bomen eenmaal hoog genoeg zijn, wordt de draad verwijdert en mogen de koeien van de onderste bladeren snoepen.

Naast de verkoop van het vlees van de Aquitaine koeien, genereren Jan en Hanne een inkomsten uit hun eigen walnoten, én die van omliggende producenten. In de voormalige melkstal hebben zij een productielijn opgezet, waar de noten worden gedroogd, gekraakt, gebrand en geperst. De noten en walnotenolie verkopen ze via hun eigen webshop en via marktjes, maar ze zien vooral toekomst in grotere bedrijven die met maaltijdboxen werken, zoals Boerschappen. De keuze voor een eigen productielijn blijkt een goede te zijn geweest: Jan en Hanne halen inmiddels twee derde van hun inkomsten van de boerderij uit de verkoop van de walnoten(olie. De overige inkomsten komt uit de verkoop van het vlees. Over een aantal jaar, wanneer de walnoten volledig in productie zijn, genereren ze hiermee in totaal €2.500 per hectare. Met de verwerking van walnoten van derden hopen ze in de toekomst voldoende inkomen te generen om volledig thuis te werken. De inkomsten van een agroforestry systeem variëren sterk tussen bedrijven: dit hangt sterk af van het aantal bomen per hectare, de opbrengst per boom en de nevenactiviteiten. "Met Excel kun je jezelf rijk óf arm rekenen", zegt Jan over deze variatie. Uiteindelijk zal je dit voor een groot deel zelf moeten ondervinden. Belangrijker voor hem was zijn geloof in dit systeem en dat hij dit ziet als de toekomst.

Nu zelf aan de slag!

De Hanne Hoeve is een mooi voorbeeld van hoe agroforestry een nieuwe inkomstenbron kan geven. Bomen op het bedrijf bieden veel kansen en mogelijkheden. Er is geen standaard agroforestry-model, de uiteindelijke toepassing hangt af van de voorkeuren van agrarisch ondernemers en de opties op het bedrijf. Boeren die geïnteresseerd zijn in agroforestry kunnen via verschillende kanalen hulp krijgen. We belichten er hier onder drie:​

1. Kennisprogramma Schevichoven

In september start het Kennisdelings Programma Regeneratieve  Landbouw van boerderij Schevichoven. In drie jaar tijd werk je toe naar een plan van aanpak dat aansluit op het bedrijfmodel. Dit programma wordt ondersteund met een financiële bijdrage van de EU en de provincie Utrecht. Ga voor meer informatie naar https://www.schevichoven.nl/informatie-kennisdelingsprogramma-pop3-plus. 

2. PPS Verdienmodellen Agroforestry

Wil je bijdragen aan een onderzoek naar de effecten van agroforestry op biodiversiteit, bodemeigenschappen en koolstofopslag? Voor de PPS Verdienmodellen Agroforestry is de provincie Utrecht nog op zoek naar agrariërs. Deelnemers worden ondersteund bij het ontwerp en de aanleg van een agroforestry systeem. Neem bij interesse contact op met Nienke Gerrits via nienke.gerrits@provincie-utrecht.nl. 

3 Plan Boom

Eerst laagdrempelig starten met de aanplant van een aantal bomen? Plan Boom helpt je graag met het vinden van financiën, vrijwilligers om te helpen met planten en denkt mee met boomsoortkeuze. Vul bij interesse dit formulier in, of neem contact op met Isabel Kruisheer via i.kruisheer@nmu.nl.

Wil je meer weten over agroforestry als landbouwmethode of ben je al bezig met agroforestry op jouw bedrijf? Op donderdag 29 september kun je tijdens de Meet-up Agroforestry Netwerk Nederland onder andere het praktijkonderzoek van Stichting Weerwoud met 8 verschillende soorten agroforestry systemen bekijken, informatie krijgen over de kansen en uitdagingen omtrent agroforestry en in contact komen met agrarisch ondernemers die al met agroforestry bezig zijn. Aanmelden kan hier: https://7lajjk2.momice.events/. 

Op de hoogte blijven van dit soort excursies? Meld je dan aan voor het Netwerk Agroforestry/Voedselbossen via het formulier onderaan deze pagina: https://www.nmu.nl/project/agroforestry-voedselbossen-netwerk/. 

Trajectplan

Deze excursie wordt georganiseerd vanuit het trajectplan Duurzame Landbouw met Natuur. Dit is een samenwerking van LTO-Noord, Natuurmonumenten, Agrarische collectieven, Landschap Erfgoed Utrecht (LEU), Staatsbosbeheer (SBB), Utrechts Particulier Grondbezit (UPG), Utrechts Landschap en de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). Deze excursie is de eerste van een reeks over Duurzame Verdienmodellen. De volgende zal gaan over Verdienmodellen op Veen. Stuur bij interesse een mailtje naar Isabel Kruisheer via i.kruisheer@nmu.nl.