10. Biodiversiteit op het erf

Boerenerven kunnen heel waardevol zijn voor vogels, insecten, zoogdieren en andere soorten. Bovendien draagt een mooi erf bij aan een aantrekkelijk landschap en kan een groen erf stikstof afvangen en voor verkoeling zorgen in de zomer.

De collectieven zijn vooral gericht op ANLb; natuur- en landschapsbeheer op Agrarische gronden. Rijn, Vecht en Venen vindt echter dat erf en agrarische gronden onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, en elkaar kunnen versterken.

Daarnaast erkent de maatschappij ook het belang van mooie erven. Dat uit zich o.a. in het programma Duurzame Zuivelketen (DZK), waarin melkveehouders organisaties en zuivelondernemingen samen werken aan de verduurzaming van de zuivelsector. Een van de thema’s daarin is ‘behoud van biodiversiteit’, waarin met behulp van de Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij de biodiversiteit wordt gemeten en boeren worden beloond voor hun prestaties.

In de certificeringseisen van On The Way to Planet Proof, is beheer op erf onderdeel van de Kritieke Prestatie Indicator (KPI) Natuur en Landschap. De beheervoorschriften en voorwaarden van deze erfpakketten worden beschreven in dit document.

RVV kan u helpen om een inventarisatie te maken van de biodiversiteit op uw erf en advies geven waar mogelijk verbeterpunten zijn. Er wordt een inventarisatie gemaakt van de al aanwezige biodiversiteitbevorderaars aan de hand van een kaart van uw erf en een erfscanformulier. Na afloop bespreekt uw gebiedsregisseur met u de mogelijkheden en indien gewenst ontvangt u een digitaal verslag. Uw gebiedsregisseur heeft ook een map met allerlei informatiebladen. U kunt deze onderaan de pagina ook inzien en downloaden.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met uw gebiedsregisseur of met ons kantoor. Een overzicht van contact personen en instanties die u mogelijk subsidie kunnen verstrekken voor het inrichten van uw erf vindt u in dit document.

Algemene aandachtspunten voor erfinrichting zijn:

Indeling van het (voor- en achtererf):

• Gebruik de kenmerken van het traditionele erf met een representatieve voorzijde en een meer landschappelijke achterzijde.
• Houdt me beplantingen rekening met zon en overheersende windrichting. Bijv. boomgaarden hebben licht en lucht nodig.

Structuur:

• Behoud van het slotenpatroon op en rond het erf.
• Spaarzaam omgaan met verharding, verlichting, opvallende hekwerken, e.d. Grint alleen toepassen onder de druipstrook van het dak.
• Gebruik materialen die passen bij het buitengebied en neutraal van vorm en kleur zijn.

Zichtassen en doorkijkjes:

• Behoud zichtlijnen van de voorzijde naar de achterzijde over het erf.

Streekeigen beplanting:

• Gebruik streekeigen beplantingen; kavelgrensbeplanting, boomgaard en geriefhoutbosje. Kies voor enkele grote beplantingen, die passen bij de maat en schaal van het landschap. Wees spaarzaam met gecultiveerde soorten.

Slootkanten:

• Behoud of ontwikkeling van natuurlijke of natuurvriendelijke oevers langs waterkanten.
• Geen beschoeiing van oevers. Indien toch noodzakelijk, gebruik onopvallende beschoeiingen die niet boven de waterlijn uitkomen.

Overhoekjes:

• Met snoeiafval of houtblokken.

Algemene biodiversiteitbevorderaars:

Gemengde hagen:

• Bestaan uit diverse soorten hagen die er tegen kunnen om regelmatig geschoren te worden. Hagen markeren grenzen op het erf. Kleine vogels zoals mussen vertoeven er graag, want ze zijn er veilig voor roofvogels.

Fruitboomgaarden:

• Leveren een mooi landschappelijk plaatje op en een mooie graasplek voor het vee. Vooral vlinders (gehakkelde aurelia en landkaartje) en broedvogels (winterkoning, putter en grauwe vliegenvanger) houden van fruitboomgaarden.

Bloemenranden en –weitjes:

• Maken een erf aantrekkelijk voor hommels, bijen en vlinders. Bepaalde planten zijn extra aantrekkelijk zoals vlinderstruik, duizendschoon en herfstaster bijvoorbeeld. Maar ook wilde planten als echte koekoeksbloem, gewone smeerwortel en pinksterbloem trekken insecten aan.

Nestgelegenheden:

• Zijn belangrijk voor kerk- en steenuilen, zwaluwen en mussen etc. Ze zijn vooral effectief op een gevarieerd erf in een landschap met houtsingels, knotwilgen en hoekjes waar insecten en muizen zitten.

Poel:

• Is een wereld van leven op zich. Het water trekt bruine- en groene kikkers én salamanders. Tegelijkertijd trekt een poel insecten aan, zoals libellen en muggen. In de nabijheid van poelen is het slim om een houtwal of bosje aan te leggen, want kikkers en salamanders zitten voor een groot deel van het jaar verscholen op het land.

Houtsingel:

• Is meer dan leverancier van kachelhout. De dichte structuur biedt bescherming aan verschillende kleine zoogdieren en zangvogels. Vaak is een houtsingel enkele meters breed. Omdat ze regelmatig worden afgezet, ontstaat een dichte structuur. Kleine vogels zoals heggenmus, winterkoning en zwartkop broeden er graag. Ook voor kleine zoogdieren zoals wezel en hermelijn biedt een houtsingel schuilgelegenheid.

Insectenhotel:

• Is een stuk hout met gaten. Daarin leggen solitaire bijen hun eitjes. Er zijn honderden soorten solitair levende bijen en wespen, die ook bestuivingswerk doen. Ook die insecten moeten ergens wonen.

Informatiebladen:

Uw gebiedsregisseur heeft een map met informatiebladen over de diverse biodiversiteitsverbeteraars en tabellen met informatie over o.a. hoogte en bloeitijden van inheemse bomen en struiken. Hieronder kunt u deze ook downloaden.

1. Pakketten Planet Proof (BBM230 & 220)
2. Erfscanformulier versie juni 2022
3. Aandachtspunten Erfinrichting
4. Landschapstypen (bron: LEU)
   1. Slagenlandschap langs rivieren (bron: gemeente Stichtse Vecht)
   2. Cope-ontginning (bron: gemeente Stichtse Vecht)
5. Tabellen:
   1. Bomen en struiken (bron: LEU)
   2. Bessenkalender (bron: Vogelbescherming)
   3. Drachtkalender Bijen (bron: Louis Bolk Instituut)
6. Informatiebladen (bron: Brabantslandschap & LEU & Sovon):
   1. Houtsingel en vogelbosjes
   2. Bloemrijke- en ruige bermen
   3. Boerenzwaluw en modderpoel
   4. Huiszwaluw
   5. Kerkuil
   6. Steenuil (Brabantslandschap & Sovon)
   7. Torenvalk
   8. Huismus
   9. Spreeuw
   10. Vleermuizen
   11. Bijenhuisvesting
   12. Broedvogels algemeen
7. Nestkasten (bron: Vogelbescherming):
   1. Kerkuil (bouwtekening)
   2. Steenuil
   3. Torenvalk (bouwtekening)
   4. Huismus
   5. Spreeuw
   6. Roodstaart
   7. Vleermuizen
   8. Insecten
   9. Dichte of Halfopen kast
   10. Nestkasten in soorten en maten
8. Overzichtsblad voorbeeld erf (A3, bron: provincie Friesland)