Nieuws van de Weidevogelman

De Weidevogelman is gestart

De 'weidevogel man' van hogeschool van Hall Larenstein publicereerd sinds september 2019 elke maand een nieuwsbericht. U kunt zich hiervoor aanmelden via de website van weidewinst.

De teksten uit zijn maandelijkse blog worden hieronder weergegeven. Selecteer de link om naar het volledige bericht te gaan verder op deze pagina. 

• Januari 2020: Bemestingsplan voor Weidevogels
• December 2019: Van verzopen land naar eldorado
• November 2019: Voorbeweiden? Vogelbeweiden!
• Oktober 2019: Schrikken van de hemelgeit
• September 2019: Snavels dezelfde kant op

Bemestingsplan voor Weidevogels, januari 2020

Tijd tussen kerst en oud en nieuw. Even geen piekdrukte, rustig aan en toch genoeg te doen, feestdagen met familie, wellicht een beetje lol maken met carbid en melkbussen? Breek er voor de afwisseling eens even uit voor een wandeling over je eigen percelen. Met de wind om de kop en de laarzen door de modder doe je inspiratie op voor het komende seizoen.

Straks in januari zit je weer met je adviseur om tafel om het bemestingsplan te maken. Dan denk je al vooruit naar het komende voorjaar. En ga je keuzes maken welke percelen je gebruikt voor maïs, welke je eerst wilt maaien en welke je gaat beweiden. Daar stem je dan je bemesting op af. Nou, dan ruik ik mijn kans om alvast een ideetje in te prikken! Misschien kun je in april en mei iets leuks doen voor de weidevogels en daar in de plannenmakerij rekening mee houden.

Je weet vast nog wel waar het vorige jaar de grutto’s en andere weidevogels actief waren. Goede kans dat ze daar ook in april weer gaan nestelen. Grutto’s leggen hun eieren in de vroege regio’s van ons land vaak in de 2e en 3e week van april. In Friesland/ Groningen is dat in de regel 1 tot twee weken later. Ze struinen dus vanaf de 2e week van mei rond met hun kuikens.

De ervaring in weidevogelbescherming is dat het de vogels enorm helpt als er naastliggende percelen zijn, die ongeveer tweeënhalve week voor de komst van deze kuikens beweid zijn. Daar staat gras van een mooie hoogte en dichtheid, waar de vogels vanzelf met de kuikens naartoe trekken. Want ze vinden er insecten in het gras en bij de mestflatten en er is beschutting.

Voordeel is dat de grutto’s op een gegeven moment uit het lange en dichte gras trekken, wat jij dan met een geruster hart kunt maaien. Misschien kun je de weidepercelen in april dus zo kiezen, dat ze gunstig naast de percelen liggen waar wordt gebroed.

Heb je ook nog wat stalmest uit te rijden en past dat op één of andere manier op percelen waar je later de meeste weidevogels verwacht, dan is dat helemaal top! Zie je? Bij het maken van plannen voor het voorjaar kun je soms al een klein verschil maken in het voordeel van de weidevogels.

Tips:

• Door naast of rondom maaipercelen meerdere percelen te beweiden in de periode van eind maart tot begin mei maak je een mozaïek van graspercelen met verschillende graslengtes. De periode van de tweede week mei tot half juni is cruciaal voor het opgroeien van gruttokuikens.
• Het wordt des te leuker, als je er in het voorjaar één of meer vrijwilligers bij hebt die de nesten helpen vinden en beschermen en de bewegingen van de vogels en hun kuikens in de gaten houden.

Van verzopen land naar eldorado, december 2019

Percelen die na regenbuien lang nat blijven, bezorgen je als veehouder de kriebels. Soms is er wat aan te doen, soms is er gewoon geen snelle oplossing. Wellicht is het dan een idee om net de andere kant op te denken. Nattigheid op een perceel is een kans voor weidevogels.

Concreet denk ik dan aan greppel plas-dras: je damt een greppel af, pompt er water op en houdt zo een lange strook in een weiland een tijdlang nat. Ziedaar, je hebt een eldorado gecreëerd voor weidevogels. Het werkt in februari als een magneet op kieviten, omdat ze er zo makkelijk wormen en emelten vinden. Grote kans dat ze in de buurt gaan broeden. Tureluurs en grutto’s volgen een paar weken later.

Ok, land onder water zetten doe je niet zomaar. En dan ook nog een greppel dichtzetten, met een pomp slepen en de waterhoogte bewaken. Het is een heel gedoe en het kost (een beetje) opbrengst. Maar het charmante is dat het zo’n rechttoe-rechtaan maatregel is die snel mooie resultaten oplevert.

Onderzoek in de Eempolders toonde in 2017 aan dat greppel plas-dras percelen gemiddeld vijf keer zoveel paren met kuikens bevatten dan omliggende percelen zonder. Het gaat vooral om kieviten, tureluurs en grutto’s. De kans dat de kuikens daar vliegvlug worden zijn ook stukken groter.

Kuikens die vanaf half april geboren worden, vinden op een greppel plas-dras perceel zo’n beetje alles van hun gading. In het midden staat een laagje water (plas), naar de kanten toe is het drassig, daar omheen is het droog. Gevolg is een mozaïek van open en laag gewas in het drassige deel naar hoger gewas aan de rand van het perceel. In de nattere delen kunnen de kuikens al lopend makkelijker op kruipende en vliegende insecten jagen die er ook nog eens meer voorkomen. Op de drogere delen van het perceel vinden ze beschutting in het hogere gewas.  

Greppel plas-dras. Haalbare en betaalbare weidevogelmagneet. Het proberen waard! Krijg je d’r zin in? Zie dan mijn lijstje praktische tips hieronder:

Tips voor greppel plas-dras: Zo mogelijk op een plek waar al weidevogels komen Kies percelen die toch al vaker nat blijven staan, hobbelig of laag liggen en minder productief. Ga voor een lengte van minimaal 150 meter en een drassige breedte van vier tot zes meter. Regel een pomp op zonnepanelen en met een vlotter. Agrarische collectieven kunnen daar in voorzien. Hou zo mogelijk nat van begin februari tot begin juni, maar een maand korter doet ook al veel. Trekt vogels, hou daar bij bemesten en maaien rekening mee.

Voorbeweiden? Vogelbeweiden!, november 2019

Weidevogelman nieuwsbericht van 1 november.

Mag ik je in gedachten alvast even meenemen naar de wereld van een weidevogelkuiken in het voorjaar. Zo’n kleine duikelaar heeft grasland nodig met bloeiende grassen en kruiden waar goed doorheen te komen is en waar insecten zijn om op te jagen en de buik te vullen. Kun je daar straks in het voorjaar in voorzien?

Nou, in kruidenrijke graslanden, plas-dras percelen en percelen met uitgestelde maaidatum tot in juni bijvoorbeeld. Die laatste variant is nuttig en nodig, maar heeft lastige kanten. Voor de boer: vaak een zwaar gewas met matige voederwaardes. Voor kuikens: moeilijk begaanbaar, wat ten koste gaat van energie om insecten te jagen.

Ik schrijf er nu vast over, omdat je nu al moeite kunt doen om het gras kort de winter in te laten gaan. Beweiden met jongvee gaat nog in november. Een koppel schapen kan het gras zonodig in de winter afweiden tot de rustperiode vanaf 1 april. Het is goed om vervolgens ook je bemesting in het voorjaar aan te passen, bij voorkeur bemest je helemaal niet.

Wellicht is het beheerpakket met voorbeweiden een aanvulling in je weidevogelbeheer. Recent is onderzoek gedaan naar de effecten van dit pakket. Met koeien vogelbeweiden (leuk woord toch?) tot 1 mei of tot 8 mei bleek de eerste snede een stuk lichter te maken. Er kwam drie tot vierenhalve ton drogestof in de kuil in plaats van ruim over de zes ton. Dat is makkelijker oogsten en brengt meer kwaliteit. De voederwaardes gingen met ruim honderd Vem omhoog. Het opgevreten gras van het vogelbeweiden meegeteld kwamen de opbrengsten bijna even hoog uit. Maar de winst in tonnen komt daarna: De tweede tot en met de vierde snede brachten samen twee tot drie ton meer op dan het perceel zonder vogelbeweiden. Via deze link het artikel over de resultaten.

Helemaal hosanna? Er hoort een kanttekening bij dat weiden in april misschien de vestiging van weidevogels verstoort. Ook heeft uitgesteld maailand in april en mei wel degelijk veel waarde vanwege de beschutting en voeding die het lange tijd biedt. Maar enkele weken later is dat vogelbeweide gras wèl een fijnere plek voor de rondstruinende kuikens. Kortom, zie het als een aanvulling die je het best kunt toepassen in de mix (mozaïek) met ander beheer, en hou de vinger aan de pols.

Praktische tips voor november:

• Collectieven voor natuurbeheer maken in november/december keuzes waar welk beheerpakket wordt ingezet. Wil je wijzigingen aanbrengen in het beheer van percelen dan is dit een goed moment om te overleggen.
• Combineer het beheerpakket met ‘vogelbeweiden’ vooral met andere vormen: het liefst naast of bij percelen met uitgesteld maaien. Is het gewas daar moeilijk doorloopbaar of biedt het te weinig insecten, dan is het vogelbeweide gras een prima alternatief voor kuikens van tureluur en grutto. Vogelbeweiden naast een maïsperceel is ook kansrijk: kievitkuikens die daar uitkomen kunnen dan mooi naar beschutting en voedsel op het vogelbeweide perceel.

 

Schrikken van de hemelgeit, oktober 2019

Mijn oom De Weideman praat je het land in: doe regelmatig een Farmwalk, zegt hij dan. Om je gras te zien en weidegang beter te plannen. Prima, maar laat het ook een beetje een Birdwalk zijn. Geniet van het moois dat er vliegt en put er inspiratie uit hoe je daar in je bedrijfsvoering iets aan kunt bijdragen.

Struinen door je land is nu zelfs een beetje prettig spannend. Want misschien heb je het ‘geluk’ dat je flink schrikt. Ineens, een meter voor je voeten, spat een klein vogeltje pijlsnel voor je weg en verdwijnt met een krijsend geluid zigzaggend in de verte. De watersnip, want dat is het, zit weggedoken in holletjes bij de slootkant, of in trapgaten van koeienpoten. Tot op het laatste moment vertrouwt het diertje op zijn prima schutkleur. Het enige wat je waarneemt als je te dichtbij komt is een grutto-achtige kleur van de bovenkant en een zilveren streepje.

Momenteel barst het, vooral in de nattere veenweides, van die watersnippen. Tienduizenden doortrekkers uit Noord- en Oost-Europa bezoeken in september en oktober ons land. Onze graslanden zijn voor de tocht langs de Atlantische kusten tot aan Marokko een belangrijke ruif om uit te eten. In het vroege voorjaar komen ze in omgekeerde richting weer langs, maar blijven hier niet.

Nog maar zo’n 1000 tot 1500 watersnippen maken hier in natte gebieden een legsel, terwijl het vroeger een algemene broedvogel was. Met zijn lange gevoelige snavel heeft de watersnip graag zachte vochtige veenbodems om te foerageren.

Weinigen kennen nog zijn bijnaam: hemelgeit. Baltsende mannetjes duiken omlaag waarbij staartpennen door de vibratie een mekkerend geluid maken. Een nestje jonge watersnippen is heel mooi om te zien: ze hebben ijskristallen rugveertjes met een prachtige tekening. 

Praktische tips deze maand:

• Percelen met een verlate maaidatum in juni kun je maar het beste kort de winter in laten gaan. Koeien of jongvee weiden kan vaak nog tot in november en in de winter kunnen schapen goede diensten bewijzen. Eventueel kun je die in maart nog inzetten om deze percelen kort te maken.
• De grote slootschoonmaak is volop aan de gang. Kijk meteen even of er hoog opgaand riet en ruigte is langs sloten en vaarten, die je nu in kunt korten. Goed voor openheid en minder schuilplekken voor predatoren. In plas/draspercelen die ook in de zomer vrij nat blijven, kunnen liesgras en riet de boel laten verruigen. Daar kun je met een maaiactie nog wat aan doen in najaar of winter.

 

Snavels dezelfde kant op, september 2019

De nazomer is een mooie tijd om groepen kieviten in en boven het boerenland te zien. Soms druk in de weer, maar soms staan ze wat te staan met alle snavels dezelfde kant op: ze houden dan letterlijk de kop in de wind!

Even voorstellen: Weidevogelman is mijn naam en ik ben dol op weidevogels. Ik observeer ze al mijn hele leven en zit vol met kennis over deze fascinerende diertjes. Daar deel ik graag van uit om je van praktische tips en weetjes te voorzien, die helpen om de weidevogel als onderdeel van de bedrijfsvoering te zien. Met bewondering heb ik naar mijn oom De Weideman gekeken. Hoe hij melkveehouders met zijn kennis en kunde vooruithielp om beter te beweiden. Die ambitie heb ik ook voor het weidevogelbeheer…. En er is nog zoveel kennis uit praktijk en wetenschap die onbenut blijft!

Kieviten houden in deze periode van vochtige weilanden met kort gras. Daar kunnen ze het best jagen op de rode wormen en emelten, waar ze er veel van nodig hebben om van verenkleed te wisselen en flink op te vetten voor de winter en voor de trek naar het zuiden. ‘Onze’ kieviten trekken vaak naar het zuidwesten: Frankrijk, Spanje, Portugal, maar ook wel naar Engeland. Vanuit de Baltische staten, Rusland, Centraal- en Oost-Europa arriveren vanaf de zomer heel grote troepen kieviten in onze Nederlandse graslanden, die het wel best vinden bij onze temperaturen. Wordt het toch winters, dan gaan ze alsnog verder, voor de vorstgrens uit.

De meerderheid van onze grutto’s is al eerder vertrokken, naar Zuid Spanje of West-Afrika. Wist je dat ze in twee dagen doorvliegen de ruim 4000 km naar Senegal kunnen afleggen, met snelheden tot 90 km per uur? Dan is het helemaal te begrijpen, dat ze vooraf in onze weilanden minstens een week of vier moeten bunkeren om zeker een kwart van hun lichaamsgewicht erbij te groeien. Dat is hun brandstof voor de verre reis.

Praktische tips deze maand:

• Als er weer regen valt is het najaar een goed moment om kruidenrijk grasland in te zaaien. Voor keuze van mengsels en tips hoe je dat het beste kunt aanpakken.
• Zelfs in het najaar kan een kleine plas-dras of greppel-plas-dras de kievit helpen om sneller op te vetten. Regenwormen en emelten zitten daar dichter aan de oppervlakte en kunnen opgepikt worden met de korte snavels van de kieviten.