07. GLB-pilot: Vergroening van waterrijke veenweidegebieden

Deze tweejarige pilot duurde van maart 2019 tot mei 2021.

Waarom was er een pilotproject?

Er zijn al veel initiatieven om de veehouderij in veenweidegebieden te verduurzamen. De overheid bevordert die actief, bijvoorbeeld door regelingen voor agrarisch natuurbeheer, bodem, water en natuur-inclusieve landbouw. Het recente Klimaatakkoord bevat voor de veenweidegebieden verdergaande maatregelen op het gebied van bodem en water. Ook het GLB zet sinds enkele jaren in op vergroening, bijvoorbeeld door – primair uit een oogpunt van klimaat – eisen te stellen aan het aandeel blijvend grasland. Die maatregel is in zijn huidige vorm echter weinig effectief. Ook de afstemming met de talrijke duurzaamheidsinitiatieven in de keten kan worden verbeterd. Nu Nederland in het nieuwe GLB mogelijkheden krijgt voor ‘maatwerk in vergroening’, wilden we met het pilotproject werkbare vergroeningsmenu’s aanreiken voor de veenweiden.

Persbericht ter afsluiting van het project, dd.10 mei 2021

PUNTENSYSTEEM VOOR BODEM, WATER EN KLIMAAT STIMULEERT VEEHOUDERS EN VERGROENING IN VEENWEIDEGEBIEDEN

Een prestatiegericht maatregelenmenu met puntensysteem stimuleert veehouders in veenweidegebieden om verdergaande maatregelen te nemen voor bodem, water en klimaat. Het vormt daarmee een kansrijke invulling van de zogeheten ecoregeling, een nieuw onderdeel van het Europese landbouwbeleid (GLB) dat in 2023 van kracht wordt. Zo kan het GLB bijdragen aan de opgaven waarvoor de veenweidegebieden nu staan.    

Dat blijkt uit de tweejarige pilot ‘Vergroening van waterrijke veenweidegebieden’, een samenwerking van drie agrarische collectieven in het Noord-Hollands/Utrechtse veenweidegebied: Water, Land & Dijken, Noord-Holland Zuid en Rijn Vecht & Venen. Aan de pilot namen 88 veehouders deel met ruim 2.500 ha.

Puntensysteem

In de pilot konden de veehouders kiezen uit 24 maatregelen. Hoe beter zij op elke maatregel presteerden en hoe meer maatregelen zij kozen, hoe hoger hun puntenscore. De totaalscore was volgens een medaillesysteem ingedeeld in drie niveaus (brons, zilver en goud) met elk een eigen beloning. De combinatie van keuzevrijheid en prestatiegerichtheid blijkt de veehouders aan te spreken en past goed bij het karakter van de toekomstige ecoregeling. In de film die over de pilot is gemaakt zegt één van de deelnemers daarover: “Dit systeem gaat werken omdat de boeren zelf aan het stuur zitten. De ene boer kan linksom naar de doelen toe, de andere rechtsom, afhankelijk van je bedrijf, je gebied en je persoonlijke ambities.” Bovendien werken steeds meer veehouders mee aan vergelijkbare duurzaamheidsmaatregelen van de zuivelketen, waardoor een verdienmodel in zicht komt door stapeling van publieke en private betalingen.

Ecologische verbindingen

Het tweede pilotonderdeel was specifiek gericht op natuur en landschap: in vier polders is gekeken of de ‘groenblauwe dooradering’, het netwerk van ecologische verbindingen langs sloten en oevers, naar een hoger niveau kan worden getild. Daarbij zijn pilotmaatregelen gecombineerd met lopende contracten in het kader van het agrarisch natuurbeheer (ANLb). Zo is ervaring opgedaan hoe de ecoregeling gebieden met ANLb kan versterken en verbinden.    

Rol collectieven

De drie samenwerkende collectieven willen onder het nieuwe GLB graag een actieve rol spelen in de ecoregeling. “De deelnemers blijken dat ook op prijs te stellen”, zegt projectleider Walter Menkveld. “Ten eerste waar het gaat om de samenstelling van het maatregelenmenu. Daarnaast zien zij ons graag als onafhankelijke kennispartner ‘dicht bij de boer’. En ten slotte kunnen we – waar nodig – als regisseur optreden om de juiste maatregel op de juiste plek te krijgen

Resultaten en meer informatie

• resultaten in een notendop
• eindrapportage
• meer informatie op de website van Water, Land en Dijken en in deze flyer
• In augustus 2020 is er een uitgebreide video over de pilot Waterrijke Veengebieden gepubliceerd.
• meer informatie en een film over bodemopbouw is te vinden op de bodemboeren website.